Hərdən mənə elə  gəlir ki, “Böyük dayaq” filmində hadisələrin cərəyan etdiyi kənddə böyümüşəm. Bu kəndin adamlarında da,  təbiətində  də  bir  doğmalıq var. Mən də kənddə doğulmuşam, kolxozun, təsərrüfatın, torpağın nə demək olduğunu yaxşı bilirəm. Sevirdim bu filmi. Dəfələrlə ona tamaşa etmişəm və hər dəfə  qəlbimə, ruhuma yaxın  epizodlarla rastlaşmışam. Elə indi də  bu  filmə tamaşa edəndə  ruhum təzələnir, uşaqlığımın  və gəncliyimin  xoş anları  gözlərim qarşısında  canlanır. Demək istəyirəm ki, haqqında söz açdığım  kinorejissor Həbib İsmayılov  filmindəki hadisələri  o qədər  ustalıqla ümumiləşdirə bilib ki, bu kənd  hamımız  üçün, kəndi sevən, onun havası ilə yaşayan bütün insanlar üçün doğmalaşıb.

Mən Həbib İsmayılovu görməmişdim, onun adı ilə ancaq, filmlərin titrlərində rastlaşmışdım. Deyilənə  görə,  Həbib İsmayılovu təkcə sənətinə   görə yox,  yüksək insani keyfiyyətlərinə  görə də sevir və hörmət bəsləyirdilər.

Həbib Ələkbər oğlu İsmayılov  Naxçıvanda  doğulmuşdu. Burada orta təhsil almış, sonra isə təhsilini Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunda (İndiki Mədəniyyət  və İncəsənət Universiteti)   davam etdirmişdi. Moskva Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunda isə aktyorluq və  rejissorluq sənətinə yiyələnmişdi. 1936-cı ildə  Gəncə  Teatrında   əmək fəaliyyətinə başlayan  rejissor  bu teatrın bədii rəhbəri olmuşdu. Burada onun  quruluşunda   Azərbaycan klassiklərindən M.F. Axundovun “Lənkəran xanının vəziri”, C. Məmmədquluzadənin “Ölülər”, C.Cabbarlının  “1905-ci ildə”  pyesləri tamaşaya  qoyulmuşdu. Sonralar  Mahaçqala və Bakı  teatrlarında   bədii rəhbər, rejissor və baş  rejissor  vəzifələrində  çalışmışdı.

Həbib  İsmayılov  Musiqili Komediya Teatrının ilk  bədii rəhbəri olmuş, burada  Z.Hacıbəyovun  “Aşıq Qərib” operasına (1939), B.Aleksandrovun “Molinovkada toy”,  S.Rüstəmovun “Beş manatlıq gəlin”(1940) musiqili komediyasına  quruluş  vermişdir.

Bu görkəmli  rejissorun  kinematoqrafda da  bir  sıra  uğurlu  işləri olmuşdur. Onun lentə aldığı sənədli  filmlərdə ölkəmizin  real həyat faktları  öz  dolğun əksini tapmışdır. “Naxçıvan”, “Pambıqçılıqda qabaqcıl metodların tətbiqi”, “Cəfər Cabbarlı”,   “SSRİ-nin himni “, “Torpaq və onun münbitliyi” və digər  filmlər  ekran həlli baxımından  çox maraqlıdır. O, Dağıstan Muxtar  Respublikasının 25  illik yubileyi ilə bağlı  sənədli  film çəkmişdir.

İllər ötdükcə  Həbib İsmayılov bədii kinoda da  özünü  sınamaq  qərarına  gəlmişdi. Bu  elə bir  dövr idi ki,  Azərbaycan kinosu   müharibədən sonra  tədricən  dirçəlməyə başlamışdı.  1958-ci ildə   o, Anna  Yan ilə  birgə yazdığı ssenari əsasında ilk bədii   filmini - “Ögey  ana”nı çəkdi. Ailə-məişət mövzusunda  çəkilmiş  bu  film kino  tariximizin  dəyərli  nümunələrindən biri olmaqla   60 ilə yaxındır ki, ekranlarımızda sevilə-sevilə baxılır. Bu filmdə  hər şey  gözəldir: aktyor seçimi də, natura  çəkilişləri də, musiqi də. Balaca İsmayıl  rolunun ifaçısı  Ceyhun Mirzəyevin oyunu isə əsl mənada  şedevrdir. Həbib İsmayılovun ən böyük  uğurlarından biri də məhz  balaca  Ceyhunu  “kəşf” etməsi idi.  Dilarə rolunun ifaçısı Nəcibə Məlikova  öz oyunu ilə  filmə  xüsusi  bir ovqat gətirmişdir.   Ələsgər Ələkbərov, Nəsibə Zeynalova, Fateh Fətullayev , Həqiqət Rzayeva  kimi tanınmış aktyorlarla yanaşı Əzizə Məmmədova, Hacı Murad kimi  gənclərin də   filmin uğurlu alınmasında  mühüm əməkləri olmuşdur.

Rejissor “Böyük dayaq”  filminə 1962-ci ildə ekran  həyatı  vermişdir. Əvvəldə  qeyd etdiyimiz kimi,  “Böyük dayaq”,  hər şeydən əvvəl, yüksək  səmimiyyətlə   çəkilmiş  filmdir. Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun eyniadlı  romanı əsasında ekranlaşdırdığı  bu  filmdə  Həbib İsmayılov  sanki hadisələrin ortasındadır. O, hər  şeyi müşahidə edir, özü  seyriçi kimi qalmır və müəllif ideyalarından  doğan həqiqətləri  qəhrəmanların  dili ilə  tamaşaçıya  çatdırır. O, ikinci  dəfə idi ki, Ələsgər Ələkbərovu  öz filmində çəkirdi. Rüstəm kişi  böyük aktyorun ifasında   olduqca  maraqlı  və yaddaqalan obrazdır. Filmdə Rüstəm kişi  gözəl ailə başçısı,  səriştəli təsərrüfat  rəhbəridi. Ancaq  rejissor onu ideallaşdırmır. O, səhvlər buraxır, ətrafındakı dələduzlara inanır, nəticədə isə arxadan zərbə alır.

Filmdə  bir ana  obrazı da var. Səkinə rolu  ekranlarda  gördüyümüz  ana rollarından   bir sıra  xüsusiyyətləri ilə  fərqlənir. O, təkcə övladlarını  ürəkdən sevən ana deyil,  gözəl həyat yoldaşı, mehriban qayınanadır. Aktrisa  Leyla Rzayevanın bu rolu o qədər səmimi, o qədər təbiidir ki, onun kinoda  oynadığını təsəvvür etmək belə çətindir.

Yenə  qayıdıram  əvvəlki  fikirlərimin üzərinə. Bu  film  kənddə  yaşamış, onun  gözəlliklərini  dadmış,  problemlərindən  xəbərdar olan hər  kəs  üçün  əziz və doğmadır.Amma  filmdə kənd  həyatı əsas  süjet olsa da,  buradakı  insan xarakterləri, münaqişələr,  zəngin konfliktlər  onu daha baxımlı etmişdir.

Həbib İsmayılov  Azərbaycan kinosunda məhsuldar  işləməsə  də, kino  tariximiz üçün  çox dəyərli  filmlər  yaratmışdır. Onun əməyi yüksək qiymətləndirilmş, Əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına  layiq  görülmüşdür.

Mənalı  yaradıcı həyat yolu keçmiş  rejissor Həbib İsmayılov 31 dekabr 1966-cı ildə vəfat edib.Onun  xatirəsi   xalqımızın qəlbində filmləri kimi əbədi yaşayacaq.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU,
“Xalq qəzeti”