Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Dövlət müşaviri, Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin Himayəçilik Şurasının sədri, akademik Kamal Abdullayevin AZƏRTAC-a müsahibəsini təqdim edirik.

– Noyabrın 1-də Qafqaz Universitetində “Azərbaycan multikulturalizmi” Elm-Tədris Mərkəzinin açılmasını necə qiymətləndirirsiniz?

– Bu, çox ciddi və qarşısında böyük hədəfləri olan bir mərkəzdir. Ciddiliyi ondadır ki, Prezident İlham Əliyevin  qarşımıza qoyduğu hədəflərə doğru bir addım da atdıq.

Azərbaycan təhsil sisteminin çox önəmli bir nöqtəsində – Qafqaz Universitetində “Azərbaycan multikulturalizmi” Elm-Tədris Mərkəzinin yaranması ilə faktiki olaraq Azərbaycan tədrisinin multikultural və tolerant ənənələr ətrafında formalaşmasına doğru gedən daha bir yola çıxdıq. Qafqaz Universiteti Azərbaycanın təhsil sistemində özünəməxsus yer tutan bir təhsil müəssisəsidir. Güman edirəm ki, məhz burada multikulturalizmin elm və tədris bazasının yaradılması bu universitetin ümumi ideologiyasına böyük fayda verəcək. Bu gün “Azərbaycan multikulturalizmi” Elm-Tədris Mərkəzində çalışanlar universitetin tədris auditoriyalarına Azərbaycanda xüsusilə son dövrlərdə qəti şəkildə formalaşan multikultural ideyaların daşınmasına kömək edəcək. Bu, çox vacib məsələdir.

Bilirsiniz ki, Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi dünyanın 20-dən çox universitetində Azərbaycan multikulturalizmi fənnini uğurla tədris edir və bu say artan xətlə davam edəcək. Müxtəlif xarici universitetlər artıq özləri bizə bu fənnin tədrisi ilə bağlı müraciətlər edirlər. Qafqaz Universitetində açılan Elm-Tədris Mərkəzinin bir funksiyası da həmin universitetlərin Azərbaycan multikulturalizmi fənninə aid ədəbiyyat, dərs vəsaitləri, fənni yüksək keyfiyyətlə tədris edən müəllimlər və mütəxəssislər ilə təmin edilməsi olacaq. Bu dərslərin keçirilməsi asan başa gəlmir. Bu sıraya müəllim hazırlığı, elmi-metodik vəsaitlər daxildir. Bundan sonra həmin işlərlə həm də bu Elm-Tədris Mərkəzi məşğul olacaq. 

Mərkəzin açılışından sonra 16 Noyabr – Beynəlxalq Tolerantlıq Günü münasibətilə Qafqaz Universitetində keçirilən tədbir zamanı orada necə savadlı, istedadlı gənclərin və dünyəvi, bəşəri dəyərlər üstündə köklənmiş niyyətlərin olduğunu gördük. Bütün bunlar əsas verir ki, biz bu ali təhsil ocağında və digər universitetlərimizdə Azərbaycan xalqının təbiətinə, ruhuna xas dəyərlərin yaşadılmasına və inkişaf etdirilməsinə  daha çox dəstək verək.

– Gələcəkdə yeni Elm-Tədris Mərkəzinin kafedraya çevrilməsi planlaşdırılırmı?

– Elm-Tədris Mərkəzi faktiki olaraq kafedra və elmi-tədqiqat laboratoriyasının birgə fəaliyyəti deməkdir. Mərkəzə professor Həbib Zərbəliyev rəhbərlik edəcək. O bundan əvvəl Azərbaycan multikulturalizmi fənnini İndoneziyada tədris edən pedaqoqdur və multikulturalizm dəyərlərini dərindən mənimsəmiş mütəxəssisdir. Onun rəhbərliyi ilə mərkəz bu istiqamətdə həm nəzəri, həm praktik baxımdan qarşıda duran vəzifələrin həlli ilə məşğul olacaq.

-Hazırda xarici ölkə universitetlərində Azərbaycan multikulturalizmi fənnini azərbaycanlı və xarici mütəxəssislər  tədris edirlər. Amma say baxımından hələ ki, azərbaycanlı mütəxəssislər üstünlük təşkil edir. Gələcəkdə tədris prosesində xarici ölkə mütəxəssislərinin sayının artırılması nəzərdə tutulurmu? 

– Bu gün multikultural dəyərlərimizi tanıtmağın, öz həqiqətlərimizə kimlərisə inandırmağımızın ən doğru, düzgün və intellektual yollarından biri məhz Azərbaycan multikulturalizmi fənninin xarici universitetlərdə tədrisidir. Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi bu layihəni uğurla həyata keçirir. Bu fənni tədris edən pedaqoqların hazırlanmasından başlayaraq, onun dərs deyəcəyi xarici ölkəyə göndərilməsi, dərsin gedişində  oraya monitorinq məqsədilə mütəxəssislərin ezam edilməsi və sonra tədrisin getdiyi xarici ölkə universitetlərindən tələbələrin multikulturalizm yay və qış məktəblərinə dəvət olunması  - bütün bunlar Multikulturalizm Mərkəzinin vəsaiti və köməyi ilə həyata keçirilir. Bu iş gələcəkdə daha da genişləndiriləcək.

Bu gün elə xarici ölkə universitetləri var ki, orada bu fənni yerli universitetin Azərbaycanı tanıyan, sevən və bizə inanan müəllim-professor heyəti öz öhdəsinə götürüb. Məsələn, Almaniyanın Auqsburq, Portuqaliyanın Lusofona, Rusiyanın Yekaterinburq universitetlərində yerli professorlar bu dərsi keçirlər. İtaliyada da biz buna doğru gedirik. Bu, həm də xarici ölkə mütəxəssisləri ilə əlaqələrin daha da möhkəmlənməsini, həmin auditoriyanın müəlliminə olan inamının daha da yüksək olmasını təmin edir, eyni zamanda, həmin ölkənin və Azərbaycanın multikultural dəyərlərinin paralel, müqayisəli təhlilinə imkan verir. Başqa ölkələrin və xalqların öz multikultural ənənələrini daha dərindən öyrənməsi, həmçinin öz keçmişlərinə, əldə etdikləri dəyərli nailiyyətlərə bir daha nəzər salması baxımından bu gün Azərbaycan multikulturalizmi katalizator rolunu oynayır.

– Azərbaycan multikulturalizm modelinin təbliği və təşviqi məqsədilə beynəlxalq multikulturalizm yay və qış məktəblərinin təşkili ölkəmizə hansı nəticələr qazandırıb?

– Yay və qış məktəbləri Azərbaycan multikulturalizminin təbliği və təşviqi prosesi ilə yanaşı, ölkəmizə yeni dostlar qazandırmaq istiqamətində böyük bir platforma rolunu oynayır.  Məhz beynəlxalq multikulturalizm yay və qış məktəblərinin təşkilindən sonra “Azərbaycanın Gənc Dostları Klubu” İctimai Birliyi yarandı. Birliyin yüzlərlə üzvü və beynəlxalq auditoriyaya hesablanmış saytı var. Azərbaycan həqiqətlərinə ağız büzən, inanmayan, tənqid edən böhtançı qüvvələrə qarşı bizdən öncə birliyin üzvləri - Azərbaycanın gənc dostları Amerikada, Avropada öz səslərini ucaldırlar. İndi dünyada ölkəmizin həqiqətlərini Azərbaycanın dostları müdafiə edirlər. 

– “Azərbaycanın Gənc Dostları Klubu”nun sosial bazasının daha da genişlənməsi üçün hansı addımların atılması zəruridir? 

– Hesab edirəm ki, bu gənclərlə, tələbələrlə ünsiyyəti Azərbaycan multikulturalizmi fənninin tədrisi prosesi bitəndən sonra da davam etdirmək vacibdir. Vaxtaşırı onları Azərbaycanda  tədbirlərə, layihələrə cəlb etməyi düşünürük. Həmin gənclər öz gözləri ilə şahid olduqları multikultural durum haqqında ailəsinə, dostlarına, tanışlarına məlumat verərək ölkəmizi sevənlərin sayının artmasına səbəb olurlar. Onlar öz gözləri ilə gördükləri və inandıqları doğruları öz dostlarının da həqiqətinə çevirməyi bacarırlar. Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi 16 Noyabr – Beynəlxalq Tolerantlıq Günü münasibətilə keçiriləcək təntənəli mərasimə “Azərbaycanın Gənc Dostları Klubu”nun üzvlərini də dəvət edib. Düşünürəm ki, onların Azərbaycanla əlaqəsini davam etdirmək lazımdır.

– Qafqaz Universitetindəki tədbirdə çıxış edərkən qeyd etdiniz ki, təqvimdə “Multikulturalizm ili” başa çatsa da, multikultural əhvali-ruhiyyə davam edir və edəcək. Bu əhvali-ruhiyyə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaxın zamanlarda hansı yeni layihələrində özünü göstərəcək?

– Prezident İlham Əliyev 2016-cı ili ölkəmizdə “Multikulturalizm ili” elan etməklə, əlbəttə ki, bu hadisəyə, bu fenomenə çox böyük siyasi qiymət verdi. Eyni zamanda, Azərbaycan cəmiyyətini multikulturalizm ideyaları ətrafında müzakirələr aparmağa, bir araya gəlib görüşməyə, fikir mübadiləsi aparmağa və daha dəqiq yönlərə çıxmağa, bir növ, daxilən səfərbər etmiş oldu. Məndə qəti bir inam var ki, təqvim ili sona çatandan sonra cəmiyyətdə həm bu il, həm də əvvəlki illər, hətta əsrlərdən bəri intuitiv şəkildə toplanan, bəlkə özümüzdən də xəbərsiz canımıza yığışan o multikultural və tolerantlıq enerjisi gələcəkdə də davam edəcək. İndiyə qədərki layihələrimiz – ölkədaxili və xarici universitetlərdə tədris, yeni-yeni kitabların çapı, həmçinin ilk sayından böyük marağa səbəb olmuş “Multikulturalizm” jurnalının fəaliyyəti davam etdiriləcək.  

Bu günlərdə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi daha yeni bir layihəyə imza atır. Artıq Multikulturalizm Mərkəzinin nəzdində elmi-metodiki seminar yaradılıb. Bu seminar faktiki olaraq Azərbaycan multikulturalizminin “Multikulturalizm ili”ndə və əsrlər boyu əldə etdiyi nailiyyətlərin təhlili, qiymətləndirilməsi və perspektivlərə uyğunlaşdırılması, əldə etdiyimiz uğurların işığında yeni hədəflər müəyyənləşdirib gerçəkləşdirməyin yolları məsələləri ilə məşğul olacaq. İndiyədək Azərbaycan multikulturalizmi haqqında dəyərli fikirlərin müəlliflərinin bu fənni ölkə universitetlərində tədris edən mütəxəssislərin, Azərbaycan multikulturalizminin dostlarının və multikulturalizmi ab-havasında yaşam tərzini qurmaq istəyən insanların daxil ediləcəyi elmi-metodiki seminara professor Etibar Nəcəfov rəhbərlik edəcək.

Seminarın ilk mövzusu artıq bəllidir: “Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisidir”. Eyni zamanda, biz ilk seminarda akademik Ramiz Mehdiyevin Bakıda keçirilən Beynəlxalq Humanitar Forumla bağlı “V Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu cəmiyyətin hansı istiqamətdə hərəkət etdiyini anlamağa imkan verən dünya miqyaslı məkandır” adlı məqaləsinin təhlilini nəzərdə tutmuşuq.

Görəcəyimiz işlər, həyata keçirəcəyimiz önəmli layihələr gələn illərdə də davam edəcək. Yeni-yeni “Azərbaycan multikulturalizmi” elm-tədris mərkəzlərinin açılması, bölgələrdə  gənclərin məşğulluğunun təmin edilməsi və multikulturalizm ideyalarının daha dərindən aşılanması məqsədilə peşəyönümlü  yaradıcılıq fakültələrinin təşkili nəzərdə tutulur. Bütün bunların həyata keçirilməsində məqsəd sevgi, mərhəmət, şəfqət hissləri üzərində bərqərar olan Azərbaycan multikulturalizminin ali dəyərlərinin işığında cəmiyyətdə münasibətlərin daha gözəl səviyyəyə çatdırılması, gənclərin müəyyən peşələrə yiyələnib işlə təmin olunmasıdır.

Bu multikultural dəyərlər əsrlərdən bəri Azərbaycan ədiblərinin yaradıcılığında öz əksini tapıb. Multikulturalizm ideyaları humanitar təmayüllü ixtisaslarla yanaşı, daha çox texniki, dəqiq elmlər sahəsində təhsil alan, peşə öyrənən gənclər arasında təbliğ olunmalıdır. Azərbaycan multikulturalizminin əsas ideyası heç bir fərqliliyə baxmadan bir-birini sevmək və mərhəmət göstərməkdir. Məhz bunun sayəsində cəmiyyətin əmin-amanlığı və rifahı təmin oluna bilər.

AZƏRTAC