(əvvəli linkdə)

Bəli, bu gün qardaş Türkiyənin İzmir bölgəsindəki Petkim yarımadasında, sözün həqiqi  mənasında,  xariqələr yaradılır. Hətta  ən  inkişaf  etmiş dövlətlərin belə həsəd aparacağı neft-kimya sənayesi kompleksini “iki dövlət – bir millət” – Anadolu və Azərbaycan türkləri  yaradırlar.  “SOCAR – Türkiyə”  şirkətinin  nəzarətində olan  bu müəssisələrin bir çoxu aparılan  yenidənqurma  və genişləndirmə  işləri ilə yanaşı, istehsalı davam etdirir, məhsul verir, bəzi  müəssisə, sex  və obyektlərin gələn il,  bəzilərinin isə 2018-ci ildə istifadəyə verilməsi, bütövlükdə  burada  bütün işlərin 2023-cü  ilədək tamamlanması gözlənilir...

Bu sətirləri yazarkən Petkim yarımadasının 8 il sonrakı  vəziyyətini təsəvvürümə gətirmək istədim. Bura ən müasir  texnologiyalarla  təchiz olunmuş müxtəlif profilli müəssisələrin cəmləşdiyi  nəhəng  sənaye şəhəridır. Bu  müəssisələrdə istehsal olunmuş müxtəlif çeşidli  məhsullar  Petlim limanından  hər biri 11 mindən çox konteyneri  daşıyan iri okean gəmilərinə yüklənərək,  dünyanın  müxtəlif ünvanlarına  yola  salınır. İki  qardaş ölkənin – Türkiyə  və Azərbaycan  iqtisadiyyatının  nəbzi  burada döyünür.

Səkkiz il öncəni görməkdə,  deyəsən,  bir  qədər  xəsislik  etdim. Burada  görülən  işlərin  tempi  və  miqyası  daha  çox şey  vəd  edir.  Zənnimcə, Petkimdə  başlanan  iş 8-10  il  bundan sonra  da  davam  etdiriləcək, yarımadada elə bir  möhtəşəm  sənaye  nəhəngi yaradılacaq  ki, o, dünya  iqtisadiyyatının  nəbzinin  necə vurmasına  bilavasitə  təsir göstərəcək. Amma...

Bəli,  bu “amma”nı  da  hiss  edib,  duymamaq  mümkün  deyil.  İstər  Türkiyəni, istər  Azərbaycanı, istərsə də bu iki türk  dövlətinin  qardaşlığını və birgə əməkdaşlığını gözü götürməyən, nəinki  qısqanclıq, hətta  açıq-aşkar düşmənçilik edən qüvvələr çoxdur. Onlar  bu cür nəhəng layihələrin reallaşmasına hər vəchlə mane olmaq, aranı qarışdıraraq  diqqəti bu məsələlərdən yayındırmaq, inkişafın qarşısını  almaq üçün  dəridən-qabıqdan  çıxırlar. Bu gün Türkiyənin  ətrafında baş verən xoşagəlməz olaylar – daxildə  yaşanan siyasi böhran, PKK  terror  təşkilatının birdən-birə fəallaşması, ölkənin müxtəlif bölgələrində törətdiyi dəhşətli təxribatlar, o cümlədən  Azərbaycandan gedən  neft və qaz kəmərlərinin partladılması, bu  azmış  kimi, Yaxın Şərqi iflic vəziyyətinə salan, təhlükəli İŞİD terror qruplaşmasının  rəsmi  Ankaraya  qarşı  hədə-qorxusu  və hücumları ... heç də təsadüfi  deyil.  Elə  Azərbaycana  qarşı da son vaxtlar müxtəlif dövlətlər  və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən göstərilən  təzyiqlər, sərgilənən ikili  standartlar, cəbhə  xəttində  Ermənistan  qoşun birləşmələrinin törətdikləri vəhşiliklərin artması, ölkə daxilində düşmən dəyirmanına su tökən “5-ci kolon” təmsilçilərinin fəallaşması və digər faktlar da belə düşünməyə  əsas verir ki,  bunlar  hamısı böyük Türk  xalqına qənim kəsilən  dünyanın müxtəlif beyin  və güc mərkəzləri tərəfindən  idarə olunur  və istiqamətləndirilir...

Dövlət  rəhbərlərimizin  həmin  məsələlərə  münasibətləri  haqqında  bir qədər sonra söhbət açacağıq. Bəs görəsən  sadə  türk   vətəndaşı  bu  barədə  nə  düşünür?

Qaldığımız “Sheraton” otelində yatmazdan  öncə bir qədər dəniz  sahilində gəzintiyə çıxmağı  qərara aldım. Xeyli gəzdikdən sonra boş oturacaqda əyləşib Egeyin bir-biri  ilə bəhsə girən dalğalarını seyr etməyə başladım. Az sonra əlində təsbeh çevirən  bir  ağsaqqal da gəlib yanımda əyləşdi.  Çeşmə qəsəbəsinin  yerli  sakini  idi. Söhbətimiz  alındı. O,  Azərbaycandakı vəziyyətlə maraqlanır,  mən isə Türkiyə barədə suallar verirdim. Cavablarından hiss edirdim ki,  məlumatlı,  həm  də  müdrik  insandır. Öyrəndim ki, Orxan bəy ixtisasca  müəllimdir, sinni  yetmişi  yenicə  adlayıb. Türkiyənin  mövcud  durumundan,  qarşılaşdığı  çətinliklərdən  danışarkən soruşdum:

– Orxan abi, türk  xalqının niyə bu  qədər düşməni var?

– Türkün  daşı  ağırdır, – dedi  və dərhal soruşdu:

– Sizlərdə “daşı ağırdır”  kəlməsi  işlədilirmi?

– Dedim ki,  “bəli”. Müsahibim  sözünə  davam etdi:

– Əvət,  Osmanlı  türkləri  belə gözəl torpaqları almış,  burada  məskunlaşmış,  ətrafdakı  Orta  Doğu,  Ağ dəniz boyu,  Şimali  Afrika  əraziləri ilə yanaşı,  Avropanın  böyük  bir hissəsini  ələ keçirmiş və uzun illər boyu onları  idarə etmişlər. Amma  onu da deyim ki,  qeyri  işğalçılardan fərqli olaraq,  türklər  ələ keçirdikləri  məmləkətlərdə  xalqların  milli  adət-ənənələrinə,  dini  inanclarına  həmişə hörmətlə yanaşmış, onlara elm, mədəniyyət  gətirmişlər. Amma, bayaq dediyim kimi,  türkün  daşı  ağır olduğuna görə,  bu nankorlar onu  dəyərləndirməmişlər.

Digər tərəfdən, isə türk  müsəlmandır. Ona görə də İslamı düşmən bilən digər  səmavi  dinlərin daşıyıcıları Türkiyəni  İslamın  alınmaz  qalası  hesab etdiklərinə görə  bizə  belə  münasibət göstərirlər.

– Sizcə,  indiki  olayların  sonu necə  olacaq?

– Belə  bir deyim var: Milçək  bir  şey  deyil,  amma  könül  bulandırmağı olmasa. “İslam dövləti”  adlanan  bu  terrorçu  qurumu  ərsəyə  gətirənlərin məqsədi, sizə  də  bəlli olduğu kimi, İslamı  gözdən salmaq, içəridən  dağıtmaq,  güclü  müsəlman  dövlətlərini  zəiflətmək,  onların  torpaqları hesabına  idarəolunan,  oyuncaq  “xəlifəlik” yaratmaqdır. Vaxtilə “Əl-Qaidə”  təşkilatını  da  bu  amacla  yaratmışdılar,  sonradan  özlərinə  qənim  kəsildi. İndi də  İŞİD-çilər öz “sahib”lərinin  üzünə  ağ olduqlarına görə onların  başlarına bomba yağdırırlar. PKK da onların  əməlidir. Türkiyə  torpaqları  hesabına müstəqil kürd dövləti  yaratmaq  kimi sərsəm xəyala düşüblər.  Amma  burada  bir  məsələni  qarışdırmaq olmaz: PKK-çılar kimi düşünməyən, Türkiyəni  bölünməz  vətən  bilən  kürd əsilli  vətəndaşlırımız  kifayət qədərdir. Lakin, təəssüf  ki,  terrorçulara  rəğbət bəsləyənlər də az deyil.

Dəxli yoxdur.  İstər İŞİD-i,  istər PKK-nı yaradanlar, istərsə  də Türkiyəyə  qarşı  ərazi  iddiaları irəli  sürür, qondarma “erməni  soyqırımı” barədə  bütün  dünyada  vay-şivən  qoparan daşnaklar, eləcə də onları bu  yola  təhrik edənlər başa düşməlidirlər ki,  türkdən bir qarış da torpaq almaq mümkün deyil. Türk ölər – torpağını verməz. Heç  olmasa,  onlar tarixdən ibrət götürsünlər.  Gözlərinin  qarşısına  Türkiyənin  üzərinə  bütün  Avropanın  hücumunu  təşkil edən səlib (xaç)  yürüşlərini gətirsinlər. Roma papasının  fətvası ilə 500 minlik nəhəng ordu bu torpaqlarda darmadağın  edildi. 

Yaxud, türkün böyük  zəfər  savaşı  olan Çanaqqala döyüşlərini  yada salsınlar. Dünyanın ən böyük dövlətlərinin  birləşmiş ordusuna qarşı  ulu öndər Mustafa Kamal  paşanın  komandanlığı  altında  qəhrəmancasına döyüşən  və qalib gələn Türkiyə  həmin  savaşda 250 min  şəhid verdi,  amma  bircə  qarış  da  torpaq vermədi. Düşmən  tərəfin  həmin  döyüşdə  itkisi bizdən  də çox  olmuşdu.  Yeri gəlmişkən, Çanaqqala  savaşında  Azərbaycan  türkləri  də  Osmanlı  qardaşları  ilə  çiyin-çiyinə  vuruşmuşdular. Bunları  deməkdə  məqsədim odur ki, bu torpağa türk  şəhidlərinin  qanı hopmuşdur. Bizim  üçün bu torpaq çox   əzizdir.   Odur ki,  xam xəyallara düşməsinlər.

Sözün doğrusu,  bu söhbətdən  çox  məmnun  qaldım.  Əslində,  Orxan  bəy  çoxlarına,  mənə  də  məlum olan faktlardan  danışdı. Amma,  ömrünün  ahıl  çağını yaşayan  bir  türk oğlunun  belə  mübariz  əhva-ruhiyyədə olması, öz  ölkəsinin  gələcəyini  işıqlı görməsi  məni  çox  sevindirdi.  Nədənsə,  mənə  elə gəldi ki,  bütün  türk  xalqı  belə düşünür – dövlət  rəhbərindən  sıravi  vətəndaşınadək.

Türkiyə  dövlətinin  rəhbəri  Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bu  barədə fikirləri isə  belədir:

– Buradan bunu açıq şəkildə söyləmək istəyirəm: Azərbaycan və Türkiyə, regionda sülhdən, əmin-amanlıqdan, sabitlikdən və rifahdan başqa heç bir şey istəmirlər. Biz bölgədə düşmənçiliyin deyil, həmrəyliyin hakim olmasını istəyir və bunun üçün mübarizə aparırıq. Şimali Kipr, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ məsələsində, Qafqazda əmin-amanlığın bərqərar olmasında, terrorizmlə mübarizə məsələsində Azərbaycan ilə eyni tərəfə baxırıq, ortaq məqsəd və idealları paylaşırıq. Dağlıq Qarabağın işğalı azərbaycanlı qardaşlarımın ürəyini nə qədər ağrıdırsa, bilməlisiniz ki, Türkiyə Respublikasının hər bir vətəndaşının da ürəyini bir o qədər ağrıdır. Terror hücumları ilə şəhid olan hər bir gəncimizin acısı bizim ürəyimizə od saldığı kimi, inanıram ki, azərbaycanlı qardaşlarımızın ürəyinə də eyni dərəcədə od salır...  Biz Azərbaycan ilə qurduğumuz bu qardaşlıq əlaqəsini əsasən regiondakı bütün ölkələrlə yaratmaq arzusundayıq. Azərbaycan və Türkiyə qardaşlıq şəraitində gələcəyə necə addım atır, necə inkişaf edirsə, istəyirik ki, regionun digər ölkələri ilə də bu şəkildə həmrəylik içində olaq. Bütün dünya artıq bunu anlamalıdır, regionumuzdakı bütün ölkələr bunu artıq dəqiq anlamalıdır ki, terrorizm bizim mühafizə orqanlarımızı, mülki vətəndaşlarımızı vurduğu kimi, insanlığın ortaq vicdanını da vurur. Terrorizm hər gülləni atarkən bizi hədəfə aldığı kimi, bu regionda sülhü, qardaşlığı, əmin-amanlıq və həmrəyliyi də hədəfə alır. Regionumuzdakı və dünyadakı hər bir ölkəni terrorizmə qarşı çox sərt etirazını bildirməyə, insanlığın ortaq problemi olan terrorizmlə ortaq mübarizəyə çağırırıq. Terrorizmə şərait yaradan hər bir ölkə göz yumduğu terrorizmin bir gün gəlib özünü də hədəfə alacağını artıq görməli və anlamalıdır...

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev isə demişdir:

– Bu gün Türkiyə və Azərbaycan bütün məsələlərdə bir yerdədir. Biz beynəlxalq məsələlərdə daim bir-birimizi dəstəkləyirik. Biz bütün sahələrdə çox uğurlu əməkdaşlıq edirik. Region üçün, dünya üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən layihələri birgə icra edirik. Birgə təşəbbüslər irəli sürürük və əslində, xariqələr yaradırıq... Azərbaycanı müstəqil dövlət kimi tanıyan ilk ölkə Türkiyə olmuşdur... Yəni, müstəqil ölkə o zaman müstəqilliyini əldə edir ki, onu başqa ölkələr tanısın. Yəni, bizim dünya birliyi tərəfindən tanınmağımızda əsas rolu qardaş ölkəmiz oynamışdır və Azərbaycan xalqı bunu heç vaxt unutmayacaqdır. Ondan sonrakı dövrdə, Azərbaycanın ən çətin anlarında bizə ilk dəstək verən qardaş Türkiyə olmuşdur... Mən bir daha demək istəyirəm, Türkiyə bizim doğma vətənimizdir. Biz bir-birimizi bir-birimizdən ayırmırıq... Bu gün dünya xəritəsində Türkiyə kimi böyük bir güc vardır. Bu, bizi çox sevindirir. Bu, bizim də gücümüzü artırır. Mən Türkiyəni ürəkdən sevən insan kimi buna çox sevinirəm...  Böyük Atatürk demişdir ki, Azərbaycanın kədəri kədərimiz, sevinci sevincimizdir. Heydər Əliyev demişdir ki, Türkiyə-Azərbaycan bir millət, iki dövlətdir. Bu iki dahi kəlam həm Türkiyə, həm Azərbaycan xalqlarına yol göstərir. Biz bu yolda daim və əbədi, bərabər irəliyə gedəcəyik.

*   *   *

İyirmi bir  il bundan  əvvəl ulu öndər  Heydər Əliyevin  misilsiz  xidmətləri  sayəsində  imzalanmış “Əsrin  müqaviləsi” Azərbaycana  çox böyük  uğurlar gətirdi. Dünyanın  aparıcı neft şirkətləri bir daha əmin oldular ki, Azərbaycan müstəqil dövlət  və etibarlı  tərəfdaşdır. Onunla işbirliyi  qurmaq,  bu ölkəyə  sərmayə  qoymaq olar. Təsadüfi deyildir ki,  bu  saziş imzalandıqdan sonra  xarici  şirkətlərlə 33  müqavilə bağlandı, onlarca  layihə  həyata vəsiqə aldı.  Bu qeydlərimizdə belə nəhəng  layihələrdən biri –  hazırda Türkiyənin  İzmir bölgəsindəki  Petkim  yarımadasında  müvəffəqiyyətlə  reallaşdırılan nəhəng neft-kimya sənayesi kompleksi  barədə söhbət açdıq...

Beləliklə, qardaş Türkiyəyə dörd  günlük  səfərimiz  başa çatdı. Son olaraq bu səfərin maraqlı alınması  və  cəlbedici olması üçün bizə  bu gözəl anları yaşadan “SOCAR-Türkiyə”  şirkətinin  rəhbəri  Kənan  Yavuza, “Petkim Petrokimya Holdinq” şirkətinin  baş  direktoru  Sadettin Korkuta, “SOCAR–Türkiyə” şirkətinin  şöbə  müdiri Mikayıl Yusifova, “Donelli” turizm  şirkətinin  rəhbəri  Ərhan  bəyə,  “Xəzər” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin  nümayəndəsi Kəmalə Paşayevaya, köməyini əsirgəməyən digər  insanlara  dərin təşəkkürümü bildirmək istərdim.

Qüdrət PİRİYEV,
“Xalq qəzeti”

Bakı – İstanbul – İzmir – Bakı