Orta əsr Şəmkir qalasının ümumi ərazisi 28 hektardır. AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitunun ekspedisiyası 2006-cı ildən başlayaraq Narınqala ərazisində tədqiqatları davam etdirir. İndiyə kimi Azərbaycanda orta əsr şəhər mədəniyyəti, buradakı insanların məşğuliyyəti, həyat tərzi öyrənilib. Tədqiqat zamanı məlum olub ki, həmin dövrdə burada saxsı borular vasitəsilə kanalizasiya xətləri də çəkilib. Şəhərdə dulusçuluğun inkişaf etdirildiyi, rəngli keramik və saxsı qabların, müxtəlif bəzək əşyalarının istehsal edildiyi  müəyyənləşdirilib. Şəhər memarlığı da diqqət çəkir. Orta əsr Şəmkir qalası əvvəl monqolların, sonra isə rusların istilası zamanı dağıdılıb. Buna baxmayaraq, şəhərin arxitekturasını, binatikmə mədəniyyətini tam şəkildə öyrənmək mümkün olub.

 Ekspedisiyanın rəhbəri Tarix Dostuyev müsahibəsində deyib: “Builki qazıntıların başlıca məqsədi monumental binanın hələ 2007-ci ildən başlanan tədqiqini başa çatdırmaq idi. Əvvəlki illərdə binanın cənub, şərq və mərkəz hissələri, demək olar ki, öyrənilib. Amma şimal və qərb hissələri tədqiqatdan kənarda qalıb. Builki tədqiqatlarımız nəticəsində binanın şimal hissəsi tamamilə  öyrənildi. Məlum oldu ki, bu hissədə 3 otaq yerləşir. Bütövlükdə isə əvvəllər düşünüldüyü kimi, monumental binanın 10-dan çox otağı olub və bütövlükdə iki min kvadratmetr sahəni əhatə edib.

 Qeyd edək ki, divarların bünövrəsi  çay daşı ilə gil məhlulundan istifadə olunmaqla qoyulub. Tikilinin bu hissəsi, təxminən, 1-2 metrdir. Daha sonra seysmik qurşaq yaradılıb, yəni ağacdan lay təbəqə qoyulub ki, bu da zəlzələyə davamlılığı artırıb. Qala divarları çiy kərpicdən hörülüb. Binanın hündürlüyü 5 metrə çatır. Otaqların isə təyinatından asılı olaraq ölçüləri dəyişir. Hər üç otağın qapıları aşkar edilib. İki otağın qapısı sütunlu həyətə, bir otağın qapısı isə cənuba doğru dəhlizə açılır.

Monumental binanın şimal divarı tam açılaraq tədqiq olunub. Müəyyən edilib ki, şərq və cənub hörgü kimi, şimal da qəsr divarı kimi inşa edilib, yəni mərkəzdə, şərqdə və qərbdə dairəvi bürclərlə möhkəmləndirilib. Görünür ki, şimal-qərb bürcündə müəyyən uçqun olduğundan əlavə möhkəmləndirmə işləri aparılıb, divara dayaq inşa edilib. Bu, bina fəaliyyət göstərəndən, təxminən, yüz il sonra baş verib.

Orta əsr Şəmkir qalasının tarixi öyrənilməklə yanaşı, bu qədim memarlıq abidəsinin qorunub gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün bərpa işləri də görülür. Söz yox ki, bu da gələcəkdə Şəmkir qalasının turizm marşrutuna daxil edilməsinə əsas verəcək.                                          

AZƏRTAC