“Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı” ifadəsini işlədəndə, ilk növbədə, gözümüzün önünə iyirminci əsrin ədib və şairləri gəlir. Ancaq həmin əsrin özü də dəfələrlə “müasirləşib”. Çünki əsrin ilk on illərindəki ədəbi-bədii proseslər özündən əvvəlki onilliklərə nisbətən kifayət qədər fərqli şəkildə inkişaf edirdi.

Otuzuncu illər və müharibə dövrü ədəbiyyatımızın “suyu başqa yerdən götürülmüş”, müharibədən sonrakı ədəbiyyatımızın ruhu yenilənmiş, altmışıncı illər ədəbiyyatımız özünəməxsus inqilaba nail olaraq adı hər gün qabardılan “altmışıncıları” ərsəyə gətirmiş, səksəninci illər ədəbiyyatımız isə ... bax, indi haqqında söz açdığımız kitabın müəllifləri kimi onlarca oxunan və ədəbi tariximizə düşmək hüququ qazanan şair və yazıçılar yetirmişdir. Əslində, bu nəslin nümayəndələri bizim üçün “bir neçə köynək” yaxındırlar.  Çünki  sadaladığımız əvvəlki nəsillərin nümayəndələrinin yaradıcılığını oxumuşduqsa, “səksənincilər”in yaradıcılığı gözümüzün qabağında formalaşmışdı.

Bu günlərdə “Nurlar” Nəşriyyat - Poliqrafiya Mərkəzində işıq üzü görmüş “Bir uzun küçə” adlı kitabda səksəninci illər ədəbi nəslinin beş nümayəndəsinin –  Məmməd İlqar, Qoca Xalid, Sabir Sarvan, Əjdər Ol və Ramiz Qusarçaylının şeirləri toplanmışdır. Seçilən şeirlərin hərəsi ayrılıqda bir ədəbi nümunə olsa da, ümumilikdə, hamısından səksəninci illər poeziyamızın ətri gəlir.  Bu məntiqi həmin şairlərin hamısının bütün şeirlərinə tətbiq edə bilərik. Məsələn, hamı bilir ki, adı çəkilən illərdə  xalqımızda  özünəqayıdış, milli  oyanış hissləri yaranmışdı. Şair həmin prosesi dilə gətirsə də, ünvanı  tamamilə  dəyişir:

Yamanca açdın gözümü, 

Kordum,  ömrün uzun  olsun.

Bu dünyanın hər üzünü

Gördüm, ömrün uzun olsun.

 Məmməd İlqarın şeirlərindən seçdiyimiz bu sitat cəmiyyətə, insana aid idi. Amma kitabda çoxlu sayda  uğurlu təbiət təsvirləri də var. Məsələn, Qoca Xalidin “Kəpənək obası” şeirindəki lövhə insan ruhunu bir andaca  “əyninə kəpənək geyinmiş” çiçəklərin həmin əsrarəngiz aləminə aparır:

Çiçəklər əyninə

                           geyər onları,

Bəzəkli-düzəkli

                             libası kimi.

Günlərin, ayların

                        tutub əlindən,

Yol gedər bahardan

                         payıza kimi –

Çəmənlər kəpənək

                              obası kimi.

Qoca Xalidi “Kəpənək obası”nın gözəlliyi heyran edirsə, Sabir Sarvan başqa gözəlliyin önündə mat qalıb. Üstəlik, ədəbi xitabını da bilavasitə onu xəyal şahmatında mat qoymuş gözəlliyə ünvanlayır:

Günəş güzgüsünü

                          əlindən salıb,

Çiçəklər rəngini

                        rəngindən alıb.

Şəhərə çıxmısan,

                      daş heykəllər də

Arxanca boylana-

                          boylana qalıb -

Hara aparırsan

                            bu gözəlliyi?

Sabir Sarvan  vəsf etdiyi gözəllik önündə daş heykələ döndüyünü dilə gətirirsə, Əjdər Ol “Günəbaxan zəmisi” şeirində  vəsf etdiyi gözəlliyin ona bağışladığı məmnunluqdan danışır:

Kürən günəbaxanlar

                   Günəş balalarıdır,

Nəğmələri bir qədim

                    cütcü holavarıdır.

Sütül gövdələr yaşıl,

                  tutaş kirpiklər sarı,

Gedim yaşıla sarı,

                    gedim sarıya sarı.

Yelpik-yelpik yel əsir

                 sarıdonlu səhərdən,

Durub Günə baxanlar

           baxır mənə də hərdən.

Uğurlu ifadə, gözəl lövhədir. Haqqında söz açdığımız şeirlərin hər birində insanın təbiətlə, cəmiyyətlə, sənətlə, sənətkarlıqla ahəngini görürük. Ramiz Qusarçaylının Əjdər Ola yazdığı “Bu yazın gülləri səni soruşur” adlı şeirində isə insanın təbiətlə ünsiyyətinin duyğu işarələri  və... dilimizin durğu işarələri görünür:

Qar üstdə çiçək var,

                      çiçək üstdə qar,

Açıb qar çatında

                     qar gülü, ay dost.

Göyərib çəmənə

                          çevrilən yollar

İtirib nöqtəni,

                      vergülü, ay dost.

Sonda qeyd edək ki, haqqında söz açdığımız kitaba “Ön söz” yazmış İlham Abbasovun   fikirlərinin sonuncu abzası ilə biz də tamamilə razıyıq: “ “Səksənincilər”i bəzən “itirilmiş nəsil” adlandırırlar. Bəlkə də, bu yanaşmada bir məntiq görənlər tapılar, ancaq onları heç bir mənada “itirilmiş nəsil” adlandırmaq olmaz. Qürur hissi ilə qeyd etmək istərdik ki, zamanın kəşməkəşli gərdişi  onları “itirmək” üçün nə qədər çalışsa da, onlar “itmədilər” və ədəbiyyat tariximizdə öz silinməz izlərini qoya bildilər”.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ,
“Xalq qəzeti”