Azərbaycan  kinosu   yeni inkişaf mərhələsinə qədəm  qoyub. Yaradılan  filmlərimizin  beynəlxalq kinofestivallarda  yüksək  mükafatlara  layiq  görülməsi onu deməyə əsas verir ki,   bu  sahədə həyata  keçirilən islahatlar öz  nəticəsini  verməkdədir.  Son illər yeni istehsal olunan  filmlərin sayı, gənc  kadrların  kinoya cəlb olunmasına diqqət artıb, kino istehsalının  maddi-texniki bazası  möhkəmləndirilib,  xarici əməkdaşlıq  genişləndirilib. Ən başlıcası  budur ki, kinonun inkişafına dövlət  qayğısı ilbəil  artmaqda davam edir. Prezident İlham Əliyevin  sərəncamı ilə  4 avqust  2008-ci ildə  təsdiq olunmuş “Azərbaycan kinosunun  2008- 2018-ci illər  üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində   həyata keçirilən tədbirlər  nəticəsində  kinomuzda dinamik inkişaf müşahidə olunmağa başlanmışdır.

 Qəbul olunmuş dövlət proqramının əsas məqsədi milli kino ənənələrinin bərpa edilməsi, ölkədə kino istehsalının dirçəldilməsi, filmlərin müasir texnologiyalar əsasında qorunub saxlanılmasının təmin olunması, beynəlxalq mədəni əlaqələrin genişləndirilməsi və sahə üzrə lazımi islahatların aparılmasından ibarətdir. Dövlət proqramı   milli kinonun inkişafı ilə bağlı  on il ərzində  görüləcək işlərin  dəqiq hədəflərini müəyyənləşdirmişdir. Burada  kino sənayesinin müasirləşdirilməsi,  filmlərin prokatı  üçün yeni imkanların yaradılması, film  nümayişi problemlərinin həlli,  kino istehsalının  bütün proseslərinə  yeni  metodların tətbiqi  və s. məsələlərə  xüsusi yer verilmişdi.

Məsələ  bundadır  ki, Sovetlər Birliyi  dağılandan sonra  Azərbaycan kinosu  ciddi  böhran  keçirirdi.  Dövlət  kinoya  vəsait ayrılmasını  dayandırmış,  ölkə yoxsulluq  həddinə  çatmış,  prokat sistemi  fəaliyyətini dayandırmış, bir sözlə, milli  kino sənəti acınacaqlı vəziyyətə düşmüşdü.  Yalnız ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə   gəlişindən sonra   milli kino sənətinin  dirçəldilməsi ilə bağlı tədbirlər görülməyə başlandı. Dövlət Film  Fondu yaradıldı,  dövlət sifarişi  ilə  filmlər istehsal olunmağa başlandı. Artıq kinonu tərk edən mütəxəssislər yenidən bu sənətə qayıtmağa başladılar.

 Bu  illərdə  istehsal olunan  qiymətli  filmlər arasında  ulu öndərin  həyat  və fəaliyyətindən bəhs edən silsilə filmləri diqqəti cəlb edir. Rejissor Vaqif Mustafayevin  çəkdiyi “Həqiqət anı” filmi tamaşaçıların böyük  marağına səbəb olmuşdur. Bundan başqa,  V.Mustafayev Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş 12 seriyalı “Heydər Əliyev” filmini çəkib. Bunlardan  “General”, “Birinci”, “Moskva. Kreml”, “Lider”, “Tale”, “Bir həsədin tarixi”,  “Professional”,  “Patriot”,  “Əsl məhəbbət haqqında”  filmləri  böyük uğur qazanıb. Sonuncu  film  Moskvada keçirilən 4-cü Avrasiya teleforumunda əsas mükafata və xüsusi mükafata layiq görülüb. “Bir həsədin tarixi” filmi 2002-ci ildə Yekaterinburqda keçirilən sənədli filmlər festivalında əsas mükafatlardan birini, Moskvada keçirilən 5-ci Avrasiya teleforumunda “Qran-Pri” mükafatına layiq görülüb. Bu filmlər müxtəlif ölkələrdə böyük uğurla nümayiş etdirilib.

Bakıda məşhur dünya neft şirkətləri ilə bağlanmış saziş Vaqif Mustafayein “Əsrin sazişi” filmində öz əksini tapmışdır.

Azərbaycanın kino sənətini davam etdirən müasir rejissorlardan  Eldar Quliyevin, Oktay Mirqasımovun, Fikrət Əliyevin, Yavər Rzayevin, Xamiz Muradovun, Şamil Əliyevin  filmləri mövzu baxımından maraqlıdırlar.

Dövlət  proqramı  qəbul olunandan sonra ssenarilər ücün  müsabiqələr  elan olundu, Bakının  “Nizami” kinoteatrı  əsaslı  təmir  edilərək  Nizami Kino Mərkəzi kimi yenidən  fəaliyyətə başladı,  Dövlət Film Fondu üçün  “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının  ərazisində yeni, müasir  tipli  bina inşa edildi, kinostudiyanın fəaliyyəti  genişləndirildi  və s.

 Hələ  2006-cı ildən  etibarən  dövlət büdcəsindən kino  üçün  vəsait ayrılmağa başlanmışdı. Bu vəsait ildən-ilə  artırılırdı. Kino sənayesinin düzgün qurulması üçün  bir söra tədbirlər həyata keçirildi.

 Bu proqramda gənclərin kinoya cəlb olunması,  kinofestivalların keçirilməsi, xarici  ölkələrlə müştərək filmlərin çəkilməsi, kinoteatrların təmir olunması kimi mühüm məqamlar yer alıb.  Keçirilən müsabiqələrdə  gənclərə  xüsusi  diqqət ayrılıb. “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının əsaslı  təmiri bu  gün  gündəmdə  duran  məsələlərdəndir.  Azərbaycan  kinematoqrafçılarının  yaradıcılıq    təşkilatı olan  Kinematoqrafçılar İttifaqı  da  yeniləşdirildi.  Yeni təsis olunan Kinematoqrafçılar İttifaqı  bu gün  fəaliyyətini uğurla davam etdirir.  İndi dünyanın ən nüfuzlu kinoməktəblərində təhsil almaq, ən nüfuzlu festivallara qatılmaq yüksək büdcəyə malik film istehsal etmək artıq  xəyal deyil, reallıqdır. Hazırda  il ərzində büdcəsi milyonlarla ölçülən 6-8 tammetrajlı bədii film çəkilir. Həmçinin, sənədli və animasiya filmləri diqqətdən kənarda qalmır.

Son illər Azərbaycanda istehsal olunan  filmlər janr  və  mövzu müxtəlifliyi ilə diqqəti  cəlb edir. Qarabağ mövzusunda olan  filmlərə xüsusi diqqət yetirilir.  Son illərin istehsalı olan  “Cavad xan”,  “Hökmdarın  taleyı”,  “Dərvişin  qeydləri”, “Qisas almadan ölmə” kimi  filmlər  milli kinomuzun dəyərli  nümunələridir.   Birgə  çəkilişlər ölkəmizin beynəlxalq kino əməkdaşlığının  genişlənməsinin  göstəricisidir.  “Mahmud və Məryəm”  filmi  Türkiyə , “Qorxma, mən  səninləyəm!  1919"  filmi isə  Rusiya  kinematoqrafçıları ilə bigə əməkdaşlıq  nəticəsində ərsəyə  gəlmişdir. “F2014”  filmini   kinematoqrafçılarımız  Fransa, İsveç,  Braziliya  kino ustaları ilə  birgə lentə almışlar. “Sarılar-Qarabağ atının  səyahəti”  tammetrajlı  sənədli filmi isə Azərbaycan və Almaniya   kinematoqrafçılarının   birgə işidir.

Son illər bir  neçə Azərbaycan  filmi  nüfuzlu  beynəlxalq  festivalların  qalibi olmuşdur. “Çölçü” bədii filmi indiyədək 20 beynəlxalq kinofestival və forumda iştirak etmiş, müxtəlif mükafatlara, o cümlədən diplomlara layiq görülmüşdür. Bu ekran əsəri 2013-cü ilin “Humay” milli mükafatına  da  layiq görülmüşdür. Film, həmçinin 86-cı “Oskar” mükafatının  siyahısında Azərbaycanı təmsil etmiş,  Londonda keçirilmiş XV Rainbow Beynəlxalq film festivalında “Ən yaxşı bədii film” nominasiyasında qalib elan edilmişdir. “Nabat”, “Buta”, “Sonuncu”, “Axırıncı dayanacaq”, “Axınla aşağı”  və digər  filmlərimiz də  beynəlxalq  film  festivallarının  qalibləridir. Təkcə 2014-cü ildə Azərbaycan filmləri  50-dən artıq  beynəlxalq festivalda iştirak etmiş,  mükafatlara layiq görülmüşlər.

Bu gün Azərbaycan kinosu yeni dövrünü yaşayır. Dövlətimizin artan iqtisadi gücü bunu deməyə əsas verir ki, kinomuzun yeni intibah dövrü lap yaxındadır. 

M. MÜKƏRRƏMOĞLU,
 “Xalq qəzeti”