Sakit və təvazökar insan idi. Kinostudiyanın  dəhlizlərində  görünəndə  elə bilirdin ki,  adi bir insandır. Amma  Şamil müəllim böyük sənətkar idi. Onun  filmləri kino sənətimizin  çox dəyərli nümunələridir. Ümumiyyətlə,  Şamil Mahmudbəyovun  milli kino  sənətimizin inkişafında əvəzsiz  xidmətləri var.  Məhz ona  görə  də  bu günlər Əməkdar incəsənət xadimi,  Dövlət mükafatı laureatı Şamil Mahmudbəyovun 90 illik yubileyini   xalqımız  təntənə ilə qeyd edir.

 1924-cü il dekabrın 5-də  Bakıda doğulmuşdu. Orta  məktəbi bitirən il müharibə qapını döydü.  Şamil Dəmiryol Texnikumuna  qəbul olunsa da,  məktəbi bitirməmiş könüllü olaraq cəbhəyə yollandı  və müharibənin sayagəlməz mərhumiyyətləriylə üzləşməli oldu. Qroznıda hərbi-texniki məktəbə üz tutdu. Sonra isə onu Birinci Ukrayna Cəbhəsinə göndərdilər. Döyüş yolu  müxtəlif  cəbhələrdən keçdi, yaralandı, neçə dəfə ölümlə üz-üzə  dayandı. Amma  tale onu Azərbaycan kinosu  üçün qorudu. Ümumiyyətlə,  cəbhə  xatirələrindən danışmağı  xoşlamırdı.  – Vuruşmuşuq da, – deyirdi, – hamı necə, mən də elə. 1945-ci ildə yaralanan, sağalıb yenə hərbi  hissəyə qayıdan Şamil Mahmudbəyov dinc həyata üç il sonra - 1948-ci ildə  qayıtdı.

 İlk iş yeri də Bakı kinostudiyası (sonralar C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası) oldu. Studiyada işlədiyi bir il ərzində rejissor assistenti kimi ətrafdakıların diqqətindən yayınmadı. Onu Moskvaya - Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun rejissorluq fakültəsində oxumağa göndərdilər. Sovet kinosunun Sergey Gerasimov, Lev Kuleşov kimi korifeylərindən sənət dərsi alan Şamil Mahmudbəyov ilk kursdaca kinoda təsadüfi adam olmadığını isbata yetirmişdi, ekrana ciddi münasibəti, düşüncə tərziylə diqqəti çəkmişdi.

Bakı kinostudiyasına qayıdanda artıq Azərbaycan kinosunda  yeni  canlanma ilə üzləşdi.  Moskvada peşəkar təhsil almış Şamil Mahmudbəyov  bu  axına  qoşularaq milli  kinomuzun  bir  çox  dəyərli  əsərlərinə ekran həyatı verdi.  Doğrudur, ilk vaxtlar ona  böyük ekran əsərləri  yaratmağı etibar etmirdilər. Çünki  studiyada  Hüseyn Seyidzadə, Əjdər İbrahimov, Tofiq Tağızadə, Lətif Səfərov  kimi Moskvada  təhsil almış  rejissorlar çalışırdılar.    Əvvəlcə  “Görüş” (1955), “Qara daşlar” (1956) filmlərində ikinci rejissor işləmişdi, özünü sınamaq xətrinə poçtla kitab göndərilməsi, zavodda əməyin təhlükəsizliyi, Azərbaycan uzunömürlüləri, Naxçıvanda sosializm quruculuğu  haqqında sənədli  filmlər  çəkmişdi. Əslində  həmin  filmlərı  özü də  xoşlamırdı. Elə ilk bədii  filmi “Sol  gediş” də  yaddaşlarda  çox  yaşamadı. 1963-cü ildə Şamil müəllim ilk tammetrajlı  filmini çəkdi. “Romeo mənim qonşumdur”  adlı bu ekran əsəri  bəstəkar Rauf Hacıyevin eyniadlı  musiqili komediyasının  motivləri əsasında ekranlaşdırılmışdı. Maraqlı  film idi. Rejissor   bu əsərin ümumi ahəngini  saxlasa da  maraqlı  detallarla onu daha da zənginləşdirə bilmişdi.

“Şərikli çörək” filmi  Azərbaycan kinosunun   qiymətli nümunələrindəndir. Filmdə  söhbət müharibə  dövrünün uşaqlarından  gedir. Demək olar ki,  filmin  qəhrəmanı da  müaribə dövrünün Bakısıdır. Rejissor  uşaqlarla işləməyi çox sevirdi. Bu  filmdən əvvəl  çəkdiyi “Qaraca qız”da da  uşaqlar onun sevimli qəhrəmanları idi. Şamil müəllim deyirdi ki, uşaqlarla işləmək  çətin olduğu qədər də maraqlıdır.  Onun   filmlərindəki uşaqlar  elə bil  professional aktyorlardır. 1970-ci ildə  ekranlara  çıxarılan “Şərikli çörək” filmi  əslində uşaq filmi deyil, amma uşaqlar  filmdə  hadisələrin əsas iştirakçılarıdır. Onlar   zamanın,  dövrün ağrılarını yaşayırlar. Həm də  elə  məharətlə yaşayırlar ki, tamaşaçı  onların   ifasına, əsl mənada, heyran olur. Şamil müəllim  deyirdi ki, “ Çəkdiyim filmlərdə vətəndaşlıq ideyasını, humanistliyi, insanlarda gözəlliyi axtarmışam. Ekranı uşaqlar və yaşlılar arasında  bölmək düzgün deyil. Film vahid kino əsəridir. Uşaq auditoriyası üçün  nəzərdə tutulan filmlərdə “yaşlı”  filmlərin  davam etdirdikləri işin bünövrəsi qoyulur. Həmin filmlərdə  gələcəyin qurucuları tərbiyə olunur, onlarda yaradıcı əməyə, kollektivçiliyə  məhəbbət oyadılır və s. Uşaqlar üçün ən yaxşı  filmlərin nəcib rolu da  bundan ibarətdir."

“Şərikli çörək”  filminə  görə  ona  Dövlət mükafatı  verildi. Əfsus ki,  bu filmin  dövlət mükafatçıları arasında  rejissorun “kəşf etdiyi” Qırçı Məhəmməd rolunun ifaçısı Fazil Salayevin adı yox idi. Rejissorun  ekran həyatı  verdiyi   filmlər arasında “Həyat bizi sınayır”, “Torpaq. Dəniz. Od. Səma”, “Skripkanın sərgüzəştləri” kimi   bədii  filmlər də var idi.  Şamil müəllim ara-sıra   aktyor kimi də  filmlərdə  çəkilirdi. “Fəryad”  filmindəki  erməni həkim rolu   bu  cəhətdən əlamətdardır.

Şamil Mahmudbəyov həyatla barışmış adam  idi, ömrünün ən yaxşı çağlarında, istedadı, imkanı müqabilində arzuladıqlarını gerçəkləşdirə bilməyən sənətçi hələ  sağlığında ikən az qala hamı tərəfindən unudulmuşdu. Özünü gözə soxmağı  xoşlamazdı, yüksək kürsüləri, televiziya ekranlarını sevməzdi, gördüyü işləri dilinə gətirməyi belə özünə ar bilərdi. 73 yaşında dünyasını dəyişdi. Amma bizlərə  gözəl əsərlər  qoyub  getdi.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU,
“Xalq qəzeti”