Azərbaycan torpaqlarının erməni işğalçıları tərəfindən  zəbt olunması   bir milyondan çox  qaçqın və  məcburi köçkünü ciddi  problemlərlə üzləşdirdi. Öz yurd- yuvalarından didərgin salınan  bu insanlar Azərbaycanın  müxtəlif  bölgələrində, çadır  düşərgələrində ağır  sosial durumda yaşamağa məcbur oldular. Ancaq müstəqil Azərbaycan dövləti  öz vətəndaşlarına  sahib çıxdı, onların  sosial  problemlərinin həlli ilə mütəmadi  məşğul olmağa başladı.

Hələ ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətdə olduğu  dövrdə  qaçqınlara   xüsusi  qayğı  göstərmiş, dəfələrlə onların məskunlaşdığı  çadır  düşərgələrində olmuşdu.   Ümummilli lider   bu insanların  problemlərini özünün bir nömrəli problemi adlandırırdı.  Heydər Əliyevin  siyasi kursunu  uğurla davam etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti  İlham Əliyev də hakimiyyətdə olduğu illərdə  bu  problemin  həllini hər an diqqət mərkəzində  saxlamışdır. Məcburi köçkünlərin  həyat  şəraitinin  yaxşılaşdırılmasına dair  dövlət proqramının  həyata keçirilməsi nəticəsındə  minlərlə məcburi köçkün ailəsi  mənzillə təmin olunmuş, onların  digər social ehtiyacları  aradan qaldırılmışdır. Prezident  ötən il Ağdamda  məcburi köçkünlər üçün inşa edilmiş  qəsəbənin açılış mərasimində  demişdir: “Azərbaycan dövləti məcburi köçkünlərin problemləri ilə mütəmadi qaydada məşğuldur və bu məsələlərin həlli üçün böyük vəsait ayrılır. Qaçqınlara, köçkünlərə ayrılan vəsait artır. Hər il ancaq tikinti işlərinə 300 milyon manat vəsait ayrılır ki, bu vəsaitdən istifadə edilərək qəsəbələr salınır və son illərdə hər il  ən azı 20 min köçkün yeni evlərə köçürülür, onların şəraiti yaxşılaşır. Yəni, bir sözlə, biz hər il, demək olar ki, bir kiçik şəhər yaradırıq və bunu davam etdirəcəyik. Əminəm ki, növbəti illərdə bu proses daha da sürətlə gedəcək. Çünki ölkəmizin maliyyə vəziyyəti yaxşıdır, yaxşılaşır və ən ağır vəziyyətdə yaşayanlar üçün biz, ilk növbədə, bu addımları atmalıyıq”.

Qaçqın və məcburi köçkünlər üçün ümumilikdə indiyədək 2,8 milyon kvadratmetr yaşayış sahəsi olan 89 müasir qəsəbə və çoxmərtəbəli binalardan ibarət müasir yaşayış kompleksi salınmış, 46 min ailə və ya 230 min nəfər qaçqın və məcburi köçkünün mənzil şəraiti yaxşılaşdırılmışdır. Bundan da 42 min ailə, yaxud 210 min nəfər (91 faiz) son 11 ilin payına düşür. Prezident İlham Əliyevin  hakimiyyəti illərində məcburi köçkünlərə aylıq yemək xərci üçün verilən müavinətin məbləği 3,6 dəfə, kommunal xidmətlərə görə vəsaitin miqdarı 4,5 dəfə artmışdır.

Dünya Bankı və Azərbaycan Hökuməti arasında bağlanılmış kredit sazişi üzrə 325 min nəfərin faydalandığı və dəyəri 30 milyon manat təşkil edən 520 mikrolayihə icra edilmişdir. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə son 11 ildə 2000 məcburi köçkün sahibkarlıq subyektinin investisiya layihəsinin maliyyələşdirilməsinə 40 milyon manat güzəştli kredit verilmişdir. Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində məcburi köçkünlər arasında yoxsulluq həddi son 11 ildə 75 faizdən 10 faizədək azalmışdır.

Son 20 ildə məcburi köçkünlərin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasına 5,1 milyard manat vəsait sərf olunmuşdur ki, bunun   da 2,3 milyard manatı dövlət büdcəsinin, 1,8 milyard manatı Dövlət Neft Fondunun, 1 milyard manatı isə beynəlxalq maliyyə qurumlarının və ölkəmizdə fəaliyyət göstərən beynəlxalq humanitar təşkilatların vəsaitidir. Həmin  vəsaitin 86 faizi, yaxud 4,4 milyard manatı son 11 ildə istifadə olunmuşdur.

Ötən il  qaçqın və məcburi köçkünlərin   həyat şəraitinin yaxşılaşması və məşğulluğunun  təmin edilməsi üçün tədbirlər davam etdirilmişdir. Belə ki,  bütövlükdə 2014-cü ildə   bu məqsədlə 630 milyon manat həcmində vəsait  ayrılmış,  həmin  vəsaitin 273 milyonu büdcə, 300 milyonu Dövlət Neft Fondunun və 57 milyon manatı beynəlxalq humanitar və digər təşkilatların vəsaiti olmuşdur. Ötən il  bir nəfər məcburi köçkünə xərclənən vəsaitin həcmi təxminən 1170 manat təşkil edib ki, bu da dünyanın bütün münaqişə zonaları ilə müqayisədə ən yüksək göstəricidir.

  Məcburi köçkünlər  üçün yeni  qəsəbələrin  salınması işi  davam etdirilib. Ağdam rayonunda 632, Beyləqan rayonunda 320, Hacıqabul rayonunda 101, Gəncə şəhərində 600, Saatlı rayonunda 230, Qaradağ rayonunda 200, Mingəçevir şəhərində 594, Balakən rayonunda 45, Qaradağ rayonunda 240 və Abşeron rayonunda 160 ailə bütün sosial texniki infrastruktura malik yeni salınmış qəsəbə, yaşayış kompleksi və ya fərdi evlərə köçürülmüşdür.

Gəncə şəhərində  iki qəsəbə  istifadəyə  verilmişdir.  Onlardan birində 1500, digərində isə  600 məcburi köçkün ailəsi məskunlaşmışdır. Ağdam rayonunda  isə 632 məcburi köçkün ailəsi üçün salınmış yeni qəsəbənin  açılış mərasimi də ötən il  olmuşdur.Cənab Prezident İlham Əliyev bu qəsəbələrin açılışında   iştirak  etmişdir.

Ötən il , həmçinin, Bakının Yasamal rayonu ərazisində müvəqqəti məskunlaşmış 262, Axıska türklərindən 111 ailə  də  yeni mənzillərə köçürülmüşdür.

Məlumat üçün bildirək ki, ötən il ərzində 270 min kvadratmetr sahəsi olan 7 yeni yaşayış kompleksi salınmış, 2288 şagird yerlik 7 məktəb inşa edilmiş, həmçinin 6 uşaq bağçası, 6 tibb məntəqəsi tikilib istifadəyə verilmiş, 51 kilometr yol, 96 kilometr su xətti, 136 kilometr elektrik xətti, 86 kilometr qaz xətti çəkilmiş, 75 ədəd yüksəkgərginlikli transformator quraşdırılmışdır. Beləliklə, 2014-cü ildə 4450 ailənin və ya 22 min məcburi köçkünün mənzil-məişət şəraiti yaxşılaşdırılmışdır

2015-ci ildə də məcburi köçkülərə  qayğı davam etdiriləcəkdir. Nazirlər Kabinetinin  2014-cü ilin yekunları və 2015-ci ildə  qarşıda duran vəzifələrə  həsr olunmuş iclasında   Baş nazirin müavini, Qaçqınlar və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Əli Həsənov  məruzəsində bu barədə məlumat vermişdir. Onun sözlərinə  görə  Balakən, Zaqatala, Qax, Oğuz, İsmayıllı, Quba, Qusar, Xaçmaz rayonlarında 2000 ailə və ya 8500 məcburi köçkün üçün yeni qəsəbələrin salınması məqsədilə 360 hektar torpaq sahəsi ayrılıb. Artıq Balakən, Qəbələ və İsmayıllı rayonlarında işlərin bir qismi icra olunub, Zaqatala rayonunda isə həmin işlərin 2015-ci ildə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Digər rayonlarda isə müvafiq layihə işləri görülür.

Lakin hələ də bu  sahədə  görüləsi işlər çoxdur. Ölkə Prezidentinin  bu sahəyə   göstərdiyi  qayğı və diqqət sayəsində yaxın  zamanlarda  bu problemlərin tamamilə  aradan  qaldırılacağı şübhəsizdir.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU,
“Xalq qəzeti”