Ölkədə  əlil insanlara  dövlət qayğısı  ildən-ilə artmaqdadır. Onların  təhsil almaları, ixtisaslara yiyələnmələri, bu insanlara tibbi  xidmətin  təşkili, məşğulluqlarının  təmin olunması, mənzil-məişət şəraitlərinin yaxşılaşdırılması üçün bir neçə layihə reallaşdırılmışdır. Son vaxtlar gözdən əlil insanların da  cəmiyyətə inteqrasiyası istiqamətində görülən  işlər   daha intensiv xarakter  almışdır. Xüsusilə, informasiya kommunikasiya texnologiyalarınin bu sahədəki rolu əvəzsizdir.

Ölkəmizdə  İKT-nin gözdən əlil insanlarin  cəmiyyətə inteqrasiyasında rolu  ilə bağlı suallarımızı  Respublika Gözdən Əlillər Cəmiyyətinin prezidenti  Səmyar Abdullayev cavablandırır.

– Azərbaycanda  İKT-dən    gözdən əlillərin   bəhrələnməsinə nə vaxtdan başlanılmışdır?

– Deyərdim ki, bu işə Heydər Əliyev  Fondunun bilavasitə təşəbbüsü ilə başlanılmışdır. Hələ  2005-ci ildə  Heydər Əliyev Fondunun  prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva BMT-nin İnkişaf Proqramı ilə  birgə  görmə qabiliyyətini itirmiş və görmə qabiliyyəti zəif  olan insanlar  üçün  İKT-yə çıxışın təmin edilməsinə dair  əməkdaşlıq  sazişi və layihə sənədi imzalamışdır. Mehriban xanım bildirmişdir ki, hazırda Azərbaycanda  320 min əlil insan yaşayır. Onlardan 40 mini kor və görmə qabiliyyəti  zəif olan şəxslərdir.Layihə bu insanların həyata qoşulmasına, onların informasiya kommunikasiya  texnologiyaları  vasitələri  ilə  bilik və  məlumat əldə etmək imkanlarının  genişləndirilməsinə, məşğulluqlarının artırılmasına, ümumən  bu insanların  yaşayış tərzini  yaxşılaşdırmağa  xidmət edəcəkdir. Bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm. İmzalanmış layihə BMT-nin “Minilliyin bəyənnaməsi”ndə informasiya texnologiyalarının hamı üçün təmin olunması barədə götürülmüş öhdəliyə və Azərbaycan hökumətinin İKT üzrə Milli Strategiyasına uyğun hazırlanmışdır.

Artıq həmin layihənin imzalanmasından 7 ildən  artıq  bir dövr keçib. Bu müddət ərzində həyata keçirilən tədbirlər bir daha sübut etdi ki, doğrudan da, deyilənlər sadəcə sözdə qalmamış, həyatda öz real əksini tapmışdır.

Heydər Əliyev Fondu Azərbaycan Gözdən Əlillər Cəmiyyətinə “Mini informasiya laboratoriyası” da hədiyyə edib. Mini laboratoriyası xüsusi kompyuter masası, kompyuter dəsti, gözdən əlil şəxslərə müxtəlif informasiyaları əldə etmək və ötürmək imkanı yaradan proqram sistemi daxildir.

Gözdən Əlillər Cəmiyyətinə təqdim olunan Cawes For Windows səsli proqram paketi, Pearl kamera-skaner, səsli kitab oxuma maşını, Brayl yazısı üçün qalın kağızları dəftər formasında tikən böyük stepler vasitəsilə dərslikdən istifadə etmək, səsli proqram vasitəsilə isə müxtəlif informasiyaları oxumaq mümkündür.

– Gözdən əlil  insanların informasiya tələbatının ödənilməsi üçün    regionlarda  hansı tədbirlər görülür?

– Artıq regionlarda da  bu  məsələ ilə bağlı  bir sıra tədbirlər reallaşdırılır.  İnformasiya təminatını ödəmək  məqsədilə Heydər Əliyev Fondu və Rabitə və İnformasiyalar Texnologiyaları Nazirliyinin birgə layihəsi olan informasiya resurs mərkəzləri  artıq  fəaliyyətə başlamışlar. Naxçıvan, Gəncə  və Yevlax şəhərlərində   belə mərkəzlər yaradılmışdır.  Bu layihənin  digər  regionlarda da  reallaşacağı nəzərdə tutulur. Cənab Prezident Yevlaxda olarkən İnformasiya Resurs Mərkəzinə 100 ədəd dilmanc mini kompyuteri bağışlamışdır. O biri mərkəzlərə   də belə kompyuterlərin verilməsi nəzərdə tutulur.

– Sonrakı illərdə həmin layihələr  necə davam etdirildi?

– Bu birinci layihə üç mərhələdə həyata keçirilib. İlk mərhələdə kor və görmə qabiliyyəti zəif olan insanların İKT-yə ehtiyaclarının müəyyən edilməsi, onlar üçün rəqəmsal fərqin aradan qaldırılması üzrə ayrıca proqram layihəsi hazırlamaq nəzərdə tutulurdu. Bu məqsədlə sorğular keçirildi, təcrübə mübadiləsi aparıldı, alınacaq avadanlıqların növləri müəyyənləşdirildi.

Sonra bu kateqoriyadan olan uşaqların təhsil almaları üçün model İKT sinfi yaradıldı. Bu siniflərdə kompyuter avadanlıqları quraşdırıldı, proqram təminatı lokallaşdırıldı, internetə çıxış təmin edildi, xüsusi təlim-tədris proqramı hazırlandı.

Sonrakı mərhələdə isə daha vacib işlər həyata keçirildi. Belə ki, audio-kitabxanalar, təlim mərkəzləri yaradıldı, kitabxana fondunun audioformata çevrilməsi üçün səsyazma studiyası yaradıldı. Bu studiyanın yardımı ilə mövcud kitabxanalarda Brayl şriftli audiokitabların bərpası, internetə çıxış, informasiya-texnologiya əsaslı təlim kursları, internetdə informasiyanın tapılması, əldə edilməsi kimi xidmətləri təmin edən kompyuter mərkəzi yaradıldı. Təlim kurslarında dərs deyəcək müəllimlərin, təlimçilərin hazırlığı kimi bir sıra işlər də həyata keçirildi.

Mehriban xanım bu işləri daim nəzarətdə saxlayır, layihənin reallaşmasına yaxından kömək göstərirdi. 2007-ci il martın 15-də “Görmə qabiliyyətini itirmiş və görmə qabiliyyəti zəif olan insanlar üçün informasiya-kommunikasiya texnologiyalarına çıxışın təmin edilməsi” layihəsi çərçivəsində Nərimanov rayonundakı kor və zəif görən uşaqlar üçün respublika internat məktəbinə gələn Mehriban xanım Əliyeva burada görülmüş işlərlə tanış olmuşdur.

O vaxta qədər bu məktəbdə geniş zal elektron kitabxana üçün uyğunlaşdırılmış, Almaniya istehsalı olan 2 kompyuter dəsti alınıb quraşdırılmışdır. Bu komyuterlər xüsusi olaraq kor və görmə qabiliyyəti zəif uşaqlar üçün hazırlanmış ən son model texnologiyadır. Uşaqlar üçün model İKT sinifləri yaradılmış, proqramın təminatı lokallaşdırılmış, internetə çıxışın təmin olunması və tədris-təlim proqramlarının hazırlanması, audiostudiya və kitabxananın fəaliyyəti təmin edilmişdir.

İndi burada Brayl şriftləri ilə Azərbaycan, rus və ingilis dillərində olan istənilən kitab kompyuterin yaddaşına köçürüb oxumaq, səsləndirib dinləmək mümkündür. Eyni zamanda, musiqiyə qulaq asmaq, internetə girmək, məktublaşmaq, 100 min səhifəlik materialı yaddaşda saxlamaq, surətini çıxarmaq, SMS göndərmək olur.

Bu gün həmin texnologiyalarla işləməyi öyrədən mütəxəssislər də kifayət qədərdir. Onlar Almaniyadan dəvət olunmuş mütəxəssislərin köməyi ilə bu işləri mənimsəmiş, hətta bəziləri Almaniyada kurs da keçmişlər. Bu işlərin həyata keçirilməsində Heydər Əliyev Fondunun böyük xidmətləri olmuşdur. Bizim cəmiyyət də bu layihənin reallaşdırılmasında öz imkanlarından istifadə edərək böyük işlər görmüşdür.

Hazırda, gözdən əlillərin işlə təmin olunmasında, onların cəmiyyətə inteqrasiyasında böyük irəliləyişlər baş verir. Əgər gözdən əlil insan kompyuterdən istifadə edə bilirsə, istənilən məlumat əldə etməyi bacarırsa, deməli o, cəmiyyətdə lazımlı adama çevrilir. Biz buna çox sevinirik. İndi MDB ölkələrində belə iri layihələr həyata keçirilmir. Bizdə başlanan bu təcrübə yəqin ki, gələcəkdə başqa MDB ölkələrində də tətbiq olunacaq. Ölkəmizin birinci xanımı olduqca xeyirxah bir missiyanı öz üzərinə götürmüş və hazırda onu uğurla davam etdirir.

Cənab Prezident 2013-cü ili  ölkədə “İKT ili” elan edib. İKT ölkədə prioritet sahə elan olunub. Söz yox ki, gözdən əlillərin də informasiya texnologiyalarından bəhrələnməsi məhz ölkəmizdə bu istiqamətdə aparılan genişmiqyaslı işlərin nəticəsidir.

Cənab Prezidentimizin neft kapitalının insan kapitalına çevrilməsi ilə bağlı fikirləri ölkəmizdə informasiya texnologiyalarının cəmiyyətin bütün sferalarına tətbiqi ilə bilavasitə bağlıdır.

Gözdən Əlillər Cəmiyyəti dövlətimizin bu sahədə həyata keçirdiyi siyasəti dəstəkləyir, bu insanların əmək bazarlarındakı yerini möhkəmləndirmək məqsədilə yeni layihələrin reallaşması istiqamətində məqsədyönlü iş aparır.

Bu layihələrin həyata keçirilməsində müstəsna xidmətləri olan Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevaya cəmiyyətimizin üzvləri adından dərin minnətdarlığımızı bildirir, ona Azərbaycanın inkişafı naminə geniş miqyaslı fəaliyyətində uğurlar arzulayırıq.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU,
“Xalq qəzeti”